O montażu i nazewnictwie słów kilka, czyli efekt Kuleshowa na mnie nie działa

Szczegóły

Odsłony: 40395

W moim artykule chciałbym się skupić na montażu, jego rodzajach i przykładach użycia. Jednak jeżeli usiądziemy by przestudiować terminologię kina w celu bliższego zapoznania się ze słowniczkiem pojęć filmowych, nie dziwnym będzie fakt jeśli nasze tętno przyspieszy a temperatura ciała wzrośnie. Występują bowiem różnice w nazewnictwie tych samych elementów jak i zupełnie różne podziały. 

Poniższy artykuł możesz tworzyć razem ze mną, wzbogacając go o kolejne przykłady ilustrujące zastosowanie danego montażu, wystarczy tylko do mnie napisać.

Czym jest montaż?
Z czym kojarzy nam się to słowo? Z montowaniem - oczywiście. Z łączeniem ze sobą poszczególnych elementów tak by tworzyły jedną całość. Poprzez odpowiednie zastosowanie montażu możemy dodatkowo wpływać na widzą, potęgując napięcie, wywołując współczucie, wzbudzając jego ciekawość, czy sprawiać iż wzrasta w nim obawa o życie oglądanego bohatera. Mając na myśli słowo "montaż" oprócz zabiegów technicznego łączenia ze sobą ujęć, mówimy o scenach (sekwencjach) w których dany rodzaj - no właśnie - montażu został przedstawiony. Ja osobiście skłaniałbym się ku nazywaniu takich elementów na przykład "przedstawieniami sceny w sposób x" niż "rodzajem montażu". Śmiało można by przecież powiedzieć, że np. scena pościgu została przedstawiona za pomocą "przyspieszonego przedstawienia sceny" (czy coś w ten deseń) zamiast używać połączenia "za pomocą montażu przyspieszonego". Ale tak się przyjęło - trudno. Przestrzegać trzeba. Ale aby wiedzieć o co chodzi, musimy zapoznać się z rodzajami montaży. Przeszukując internetowe czeluści napotykamy się na bardzo zróżnicowane zestawienie montaży filmowych. Od razu zaznaczam, że panuje niezły bałągan. Niektórzy wymieniają np. dziesięć rodzajów a inni pozostają przy pięciu (a licho wie, ile ich tam jeszcze jest). Postanowiłem zebrać wszystko do kupy i uzupełnić internetowe znajdy o własne notatki z wykładów filmoznawczych i odwrotnie - do tego czego uczy się młodego człowieka, dodać jeszcze większą ilość pojęć jaka jest w Internecie. Zatem montaże prezentują się następująco (pod każdym rodzajem, będę wyjaśniał czym charakteryzuje się dany typ montażu i - w miarę możliwości - wpisywał tytuł filmu w którym to taki wystąpił):

Rodzaje montażu:

- Montaż liniowy:
Wymarły już chyba sposób montowania materiałów. Polegał on na przegrywaniu z jednego magnetowidu na drugi wybranych wcześniej ujęć. (może niektórzy starsi czytelnicy, bawili się kiedyś kamerą analogową, nagrywając siebie z pilotem w ręku w jednych ubraniach, po czym wciskali pauze na pilocie od kamery, przebierali się w inne ubrania i włączali z powrotem nagrywanie. Takim oto sposobem stawaliśmy się magikami na ekranie za pomocą montażu liniowego. Przy okazji pozwolę sobie na napisanie ciekawostki. W taki sam sposób powstał pierwszy na świecie trik filmowy. Dodam, że zupełnie nieplanowany. Kamera filmująca dany obiekt niespodziewanie zacięła się na parę sekund, a gdy usterka minęła, sytuacja w kadrze była już zgoła inna. Kareca, którą filmował Georges Melies odjechała a na jej miejscu zebrali się przypadkowi ludzie.  Tym sposobem na odtwarzanym później filmie karota przemieniła się w grupkę ludzi). Podstawową wadą montażu liniowego był brak możliwości dokonywania istotnych zmian w zmontowanym już materiale. Dodanie lub wymiana części ujęć z reguły powodowała konieczność zaczynania całego procesu montażu od nowa. Nie sposób pominąć również kwestii precyzji montażu liniowego, która jedynie w sprzęcie profesjonalnym była na dobrym poziomie. Z montażem liniowym wiązało się zatem wiele ograniczeń.
Przykład w filmie: w starszych produkcjach (nierozpoznawalny)

 

- Montaż nieliniowy:
Wraz z pojawieniem się pierwszych komputerów umożliwiających obróbkę i przetwarzanie obrazu zaczęły się pojawiać na rynku pierwsze rozwiązania umożliwiające komputerowy montaż wideo. Taki rodzaj montażu określano mianem montażu nieliniowego. Dzięki niemu możliwe było zapisywanie materiału wideo na twardym dysku komputera, następnie liczne cięcia, łatwiejsze w obsłudze dodanwanie efektów, napisów, udźwiękowienia, dokonywanie niezbędnych korekcji obrazu i tak dalej. Pierwsze systemy montażu nieliniowego były dla wielu odbiorców dość skomplikowane. Szybkiemu upowszechnieniu się montażu nieliniowego nie sprzyjały również małe pojemności pamięci twardych dysków oraz wolne procesory. Stały rozwój przyniósł istotne zmiany. W momencie pojawienia się technologii cyfrowego zapisu obrazu oraz pierwszych modeli kamer cyfrowych dokonała się cyfrowa rewolucja. Dzisiaj nawet komputer przeciętnej klasy, wyposażony w odpowiednie oprogramowanie, umożliwia wykonywanie z powodzeniem nawet skomplikowanych montaży. Wiele młodych pasjonatów obróbki video za sprawa prostych w obsłudze programów (jak np. Windows Movie Maker) spotkało się po raz pierwszy z montażem nieliniowym właśnie, podczas tworzenia swoich filmików na bazie gamepleyów z gier czy rodzinnych pikników.
Przykład w filmie: w nowszych produkcjach (nierozpoznawalny)

- Montaż miękki:
Polega na zastosowaniu łagodnych przejść między ujęciami, przejścia te nie są gwałtowne, występuje stopniowe ściemnianie, przenikanie.
Przykład: w każdym filmie z reguły

- Montaż twardy:
Polegający na nagłych, gwałtownych cięciach. W dynamiczny sposób ukazywanie akcji, krótki czas trwania poszczególnych ujęć na ekranie.
Przykłady: w prawie każdym filmie z reguły się znajdzie

Poniżej czekają kolejne przykłady z użyciem słowa "montaż". Dużo bardziej skomplikowane zastanawiające. Czasem wręcz ocierające się o banał lub absurd. Przygotowując się do napisania artykułu i zbierając informacje, natrafiłem na bardzo ciekawą wypowiedź Krzysztofa Czyżewskiego (zasłużonego teoretyka kina i operatora filmowego): "Niestety brak jest polskojęzycznych, kompleksowych opracowań zagadnień montażu, jako jednego z najważniejszych środków wyrazowych filmu. Powodem jest - jak należy sądzić - niezwykle skomplikowanej materii problemów, jakie z montażem są związane." I mając w pamięci powyższe zdanie, przejdźmy do dalszych rodzajów montaży:

- Montaż równoległy:
Polega na ukazaniu akcji oddalonych od siebie w przestrzeni. Łączy dwa lub więcej wątków związanych ze sobą pośrednią lub bezpośrednią zależnością. Wydarzenia ukazane są poprzez przeplatanie ze sobą ujęć raz jednego, raz drugiego wątku. Ten typ montażu podobno zalicza się też do grupy montaży dramaturgicznych, cokolwiek to stwierdzenie ma tutaj wnosić.
Przykład: "11:14", "Purpurowe rzeki", "Błękitny deszcz", "Millennium: Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet" "Przystań" , "Miasto gniewu" , "Mały Nowy York"

- Montaż przyspieszony:
Polega na mnożeniu coraz to krótszych ujęć. W ten sposób ukazywane są nierzadko pędzące z dużą prędkością samochody. Sceny pościgów.
Przykład: "Bullitt", "Szybcy i wściekli", "Taxi", "Transporter"



- Montaż atrakcji:
Polega na wzmocnieniu znaczenia jednego obrazu poprzez umieszczenie go w sąsiedztwie innego, niekoniecznie odnoszącego się do tego samego wydarzenia.
Przykłady: "Pancernik Potiomkin", "Strajk", "Requiem dla snu", "Dziura w sercu"

- Montaż skojarzeniowy:
Polega na takim łączeniu ujęć by wywoływały one określone skojarzenia. Na przykład, jeśli po ujęciu jadącego bardzo szybko kierowcy nastąpi ujęcie stojącego przy drodze policjanta w widzu zrodzi się skojarzenie, że policjant za chwilę zatrzyma kierowcę. Albo kiedy np. ujęcie idącego chodnikiem mężczyzny przeplatane jest z ujęciem leżącej skórki od banana. W widzu zrodzi się skojarzenie, że mężczyzna lada chwila przewróci się na skórce.
Przykłady: w bardzo wielu filmach występuje ten sposób ukazywania

- Montaż zdarzeń:
Polega na łączeniu ujęć opisujących to samo miejsce i czas.
Przykłady: występuje w bardzo wielu filmach

-Montaż przyczynowo-skutkowy:
Polega na pokazywaniu w kolejnych ujęciach następstwa pewnych zdarzeń. Na przykład: gdy widzimy, iż mężczyźnie wypada z ręki flaszka nitrogliceryny, w kolejnym ujęciu możemy oczekiwać eksplozji.
Przykłady: : występuje w bardzo wielu filmach

-Montaż wewnątrzkadrowy:
Polega na długich inscenizowanych ujęciach z małą ilością cięć. Na zastosowaniu kilku planów w jednym ujęciu. Na przykład w filmie "Obywatel Kane", kiedy to podczas sceny, w której do rodziców Charlesa przyjeżdża prawnik i zabiera młodego Kane'a. Na pierwszym planie widzimy jego matkę, trochę dalej ojca, a w tle za oknem bawi się Charlie Kane. W jednym kadrze zastosowano kilka planów, na których coś się dzieje (pojęcie bardzo podobne do tzw. "Master szotu" czy jak kto woli "Ten Minutes Takes", ale o tym później).
Przykłady: "Rosyjska Arka", "Pieśni z drugiego piętra", "Obywatel Kane" , "Wojciech Cejrowski: boso przez świat"

 

- Montaż eliptyczny:
Polega na przedstawieniu rozwoju wydarzeń w sposób poprzez który widzieliśmy upływ czasu. Innymi słowy, wszystko to co jest wycięte. Na przykład ktoś idzie po kawę, a w następnym ujęciu już ją ma w ręku. Pozwolę sobie uszczypliwie stwierdzić, iż ten rodzaj montażu często stosowany gdy ukazane jest zawieranie znajomości przez bohaterów:
- Witaj, jestem Tomek. Czy my się już gdzieś nie widzieliśmy?
- Witaj, jestem Alicja, chyba niestety nie...
- Och! Ach! (scena uprawiania miłości przez obojga)
Przykłady: chwilowy brak przykładu

- Montaż analogiczny:
Polega na zestawieniu dwóch ujęć pochodzących z dwóch różnych miejsc i opowiadających różne historie, wzmacniając się wzajemnie.
Przykłady "Godziny"

- Montaż antytez:
Polega na łączeniu ze sobą dwóch ujęć o przeciwnej treści w celu wzmocnienia ich znaczenia. Np. żeby podkreślić ubóstwo skromnie ubranego człowieka idącego poboczem drogi w kolejnym ujęciu pokazujemy bogatego biznesmena w drogim samochodzie.
Przykłady: chwilowy brak przykładu

- Mmontaż linearny - sekwencje są podporządkowane chronologii, zachowana jedność miejsca, czasu i akcji. . Ten typ montażu podobno zalicza się też do grupy montaży dramaturgicznych, cokolwiek to stwierdzenie ma tutaj wnosić.
Przykłady: "Człowiek z Planety Ziemia" , "Cube"

- Montaż retrospektywny - łączy sceny rozgrywające się w teraźniejszości ze scenami z przeszłości. Akcji cofa się w przeszłość z tym, że montowany materiał musi być skonstruowany w taki sposób by widz o tym wiedział (musi wiedzieć, że to przeszłość za pomocą filtrów bądź przejść). . Ten typ montażu podobno zalicza się też do grupy montaży dramaturgicznych, cokolwiek to stwierdzenie ma tutaj znaczyć.
Przykłady: "Memento" , "Bez śladu", "Stolen Lives"

- Montaż intelektualny: Polega na wprowadzeniu za pomocą obrazu i dźwięku abstrakcyjnego pojęcia, bez potrzeby wyjaśniania go. Gdy ze zderzenia dwóch kontrastujących kadrów powstaje trzecia idea, w kadrze nieistniejąca. Czyli, jak sądzę, mówiąc ludzkim językiem - ten typ montażu polega na skojarzeniu na ekranie pewnych faktów. Gdy w jednym ujęciu ujrzymy stado ludzi idących do pracy Montaż w drugim stado świń, w umyśle ludzkim wytworzy się myśl jakoby człowiek był świnią.
Przykłady: "Strajk"

- Montaż kreacyjny: Łączenie elementów obrazu niemających nic wspólnego z rzeczywistością. W tym montażu stosunki jednych ujęć (obrazów) do innych stwarzają nowe znaczenia - słynne do znudzenia powtarzany eksperyment z aktorem Mozżuchinem). Się naszukałem szmat czasu zanim zorientowałem się, że może chodzić o słynny efekt Kuleshova. Sam efekt Kuleszowa na mnie osobiście nie działa.



- Montaż konstruktywny: Polega na takim łączeniu sekwencji obrazów, aby uwaga widza była skierowana na różne elementy obrazu. Obiektyw kamery zastępuje wzrok obserwatora, kieruje się na ludzi, otoczenie, szczegóły. Aby widz miał wrażenie, że to on jest bohaterem filmu. Hmmm. Czym w takim razie jest montaż subiektywny, Który wspomnę później?

- Montaż pionowy: Łączenie w ramach fraz montażowych obrazu, odgłosów, słów muzyki w jednolite układy estetyczne.
Przykłady: liczne teledyski



- Montaż polifoniczny: Najszybsza forma montażu, operuje serią krótkich łatwo czytelnych elementów, których chronologia nie ma znaczenia towarzyszy temu zmiana wielkości planów. Jest syntezą obrazu, słowa i muzyki. Obrazy komponowane są zależnie od dynamiki zdarzeń - gdy napięcie w filmie spada ujęcia są dłuższe, punkty widzenia niezmienne oraz wyrównane oświetlenie; gdy zbliża się kulminacja zmieniają się punkty widzenia, zmienia się oświetlenie i kontrastowo stosowane są gamy czerni i bieli. To właśnie w tym filmie po raz pierwszy Eisenstein położył nacisk na muzykę, która pełni tu funkcje dramaturgiczne, kontrapunktując obraz (dźwięk piszczałek symbolizuje Rusinów, trąby i rogi - Niemców).
Przykłady: "Aleksander Newski" (i myślę że taki montaż jest już nieodzownym elementów każdych innych filmów batalistycznych.)

- Montaż poziomy: Łączenie w ramach tej samej struktury (obraz z obrazem, dźwięk z dźwiękiem). Strasznie trudno jest mi cokolwiek szerzej o tym napisać. To jest jakaś tautologia! Całe te podziały. Przez artykuły serwowane na studiach filmoznawczych, przez liczne książki aż po schyłek Internetu! A jestem już naprawdę znużony natykaniem się na kolejne artykuły o tematyce budowlanej czy oglądaniem filmów na których jakiś robol prezentuje montaż poziomy swej instalacji.

- Montaż sekwencji: Polega na łączeniu dwóch lub więcej wątków - każdy opowiada inną historię, które zbiegają się w jednym punkcie. Czyli chcecie mi powiedzieć, że jedyną różnicą między montażem równoległym a tym, jest tylko to, że historia zbiega się w jednym punkcie lub też nie?! Czy może znowu napotykam na rozbieżność jaka występuje między materiałami z wykładów na studiach a wszystkim tym co można wyczytać w książkach czy Internecie!?

- Montaż surrealistyczny: Polegający na swobodnym łączeniu elementów rzeczywistości bez jakiejkolwiek logiki. Czyli coś a'la swoisty dadaizm. To akurat chyba jestem w stanie zrozumieć bardzo dobrze, bez żadnych dopowiedzeń.



Książka "Cyfrowe filmowanie w praktyce" dorzuca kolejne nowości (zmieniając przy tym znowusz nazwy, np. montaż twardy = montaż cięty. I nie zabierając w ogóle zdania o typach montażu wcześniej tu wymienionych. I bądź tu mądry) jak montaż ze względu na perspektywę i zalicza do niej montaż subiektywny i montaż obiektywny. Subiektywny - czyli widzimy rozwój akcji oczami bohatera (FPP), obiektywny - czyli widzimy obraz z perspektywy trzeciej osoby (TPP), nie będącej nośnikiem głównego bohatera. Prócz tych wyżej wymienionych, autorzy książki dodają jeszcze rodzaje montaży takie jak: analizujący i syntezujący. Już śpieszę z wyjaśnieniami, cytując autora: montaż analizujący - wszystkie ujęcia w danej scenie charakteryzują się jednością czasu, najczęściej także miejsca, co pozwala odbiorcy dogłębnie poznać i zrozumieć przedstawianą sytuację. Doskonały do filmów instruktażowych i dokumentalnych. montaż syntezujący - wszystkie ujęcia w danej scenie są powiązane elementem, który na oczach widza zmienia się w miarę upływu konkretnego czasu. Pokazane jest to przez krótkie ujęcia, często mocno różniące się od siebie pod względem kompozycyjnym oraz tonalnością w których niemal każde cięcie powoduje zmianę tematu a jednocześnie czasu akcji. Zgłębiając wiedzę do napisania tego artykułu, szperając po Internecie w celu znalezienia lepszej definicji jednego z montaży, natknąłem się na kolejne montaże o których nie dane było mi słyszeć (lub które być może mogę znać ale pod inną nazwą). Mianowicie montaż metaforyczny i montaż horyzontalny . I wierzcie mi lub nie, ale próżno szukać więcej informacji na ich temat w Internecie. No chyba, że rajcują Was artykuły o budownictwie itp., w których akurat te zwroty bardzo często występują, przynajmniej ten ostatni. Natknąłem się także i na montaż synchroniczny, który opisywany był jako rodzaj montażu równoległego, w którym wątki rozgrywają się równocześnie. No dobrze, ale bądźmy konsekwentni. Gdzie zatem w montażu - jak sama nazwa wskazuje - równoległym mamy drugi rodzaj, ten w którym wątki nie są rozgrywane równocześnie? A może wtedy to już nie jest jeden z typów montażu równoległego? Zatem reasumując: mamy typ montażu, który definiuje to, że wątki się ze sobą przeplatają [montaż równoległy]. Potem mamy kolejny, który definiuje nam to, że przeplatające się ze sobą wątki się spotykają [montaż sekwencji], a teraz dochodzi nam kolejny - tautologiczny podział, który mówi nam, że istnieje kolejny typ montażu w którym wątki rozgrywają się równocześnie - synchroniczny (ale jak sądzę, się ze sobą już nie przeplatają).

Przedstawiłem zatem dość sporo rodzajów montaży. Osoby które od lat na bieżąco oglądają kinowe produkcje i sami tworzą filmy fabularne mogą uznać te wszystkie rodzaje i i ich tłumaczenia, jako niepotrzebne banały, wprowadzające tylko zamęt. Tym bardziej, że wspomniane rodzaje montaży przez amatorów kręcenia filmów mogą być wykorzystywane nieświadomie a gotowa, zmontowana scena, bez całej tej teoretycznej wiedzy, prezentować będzie wszystko zrozumiale dla odbiorcy. No bo czy jako reżyser, filmując scenę rozbicia słoika z nitrogliceryną, nie przyjdzie nam na myśl, że musi nastąpić wybuch? Tutaj wszystko zależeć będzie właśnie od reżysera, czy przedstawi nam wszystko jasno, czy też ucieknie się do celowych niedopowiedzeń. A może zagra wcześniej z widzem w sposób taki by wzbudzić w nim domysły jakie pojawią się po napisach końcowych? To wszystko jest do osiągnięcia za sprawą danego typu montażu, choć jestem pewien, że osoba wcześniej ich nie znająca - doskonale wiedziałaby sama z siebie, co w danej scenie (i jak) trzeba nakręcić. W ogóle dziwi mnie fakt, że takie rzeczy otrzymały swoją własną nazwę montażu. Gdybyśmy jeszcze dłużej poszukali w świecie tych wszystkich grafomańskich definicji, mogłoby się okazać, że istnieje także np. "montaż oddechowy", który polega na łączeniu poszczególnych ujęć oddychania. Wdech i wydech. Kto wie? No i proszę. Można by wtedy dyskutować, debatować, omawiać wykorzystanie danego montażu w filmie i tak dalej. Tutaj niektórzy zadzadzą słuszne pytanie - co do tego ma sam cykl montowania? Zadaniem montażysty jest zmontowanie istniejącego już, zarejestrowanego materiału na taśmie filmowej. Otrzymuje on gotowy materiał sfilmowany przez operatora kamery. A to, co znajdzie się na taśmie celuloidowej zależało od reżysera i operatora. Mając przecież na taśmie nagrany wyścig samochodowy, nie zmontujemy z tego sceny ślubnej. Ale tak już zostało. Daną sekwencję określa się właśnie używając tego słowa - montaż. Naprawdę, gdy pozna się wszystkie inne pojęcia, trudno jest zorientować się o co właściwie chodzi. Bowiem z jednej znalezionej definicji wynika na przykład, iż "montaż wewnątrzkadrowy" polega rozgrywaniu się całej akcji w jednym ujęciu, której to towarzyszą wydarzenia rozgrywające się w tle". Ta definicja tego montażu bardzo przypomina mi inne pojęcia - Master Shot.shot", "long take" czy "Ten minutek take" które brzmią niemal identycznie co wymieniony "montaż wewnątrzkadrowy".   No spójrzmy... Ze znalezionej definicji Master Shotu: sposób filmowania w którym w ukazuje się całą określoną sekwencję od początku do końca, w której kamera nie opuszcza bohatera. Bardzo podobną definicję, prócz "montażu wewnątrzkadrowego" i "master shotu" znalazłem przy pojęciu o nazwie "long take". Co ciekawe w żadnej z definicji nie pada inne (tutaj wspomniane) określenie tego samego sposobu filmowania! Zupełnie tak jakby istniało kilka różnych określeń traktujących o tym samym a żadne z nich nie wiedziało o drugim, które znaczy dokładnie to samo. Również kolejna definicja wspomnianego "Master szotu" prezentowała się zgoła inaczej (dając pole do kolejnych dywagacji): master shot to jedno pełne ujęcie całej sceny ułatwiające zebranie ujęć zrealizowanych w bliższych planach i w detalach. Montując scenę - montażysta może w każdej chwili wrócić do master shotu: w konsekwencji ujęcie to nazywane jest także COVER SHOT - ujęcie POKRYWAJĄCE. Przepraszam bardzo, ale montażysta ma pełną swobodę w tworzeniu i może wrócić do dowolnego materiału, do jakiego tylko chce. Co zatem zmienia master shot ze strony technicznej? Przecież dostarczać ma on wizualnych doznań i wpływać na realizm (brak cięć, kamera podążająca za bohaterem - większa wiarygodność niż pocięty materiał). No i odnosząc się do końcówki tej definicji, od czego są duble? Próżno szukać definicji takich jak "cover shot" czy "ujęcie pokrywające". Za całe życie, pierwszy raz spotykam się z takimi określeniami (a może - o ironio - są mi już dobrze znane. Pod inną nazwą oczywiście). Najbardziej przypadła mi jednak do gustu definicja znaleziona na forum filmowym, wypowiedziana przez jednego z tamtejszych użytkowników, brzmiąca: mastershot jest to jedno długie ujęcie, które ma za zadanie opowiadać całą akcje i wyciągnąć z niej całe emocje i sens. Przeważnie duże znaczenie ma ruch kamery i ciągłość akcji. Także, moim zdaniem, te dwa pojęcia trochę się mieszają i przenikają. W mastershocie podstawą jest montaż wewnątrzkadrowy i ruch, a patrząc na niektóre ujęcia z montażem wewnątrzkadrowym możemy je nazwać master shotem. I jak tutaj nie stracić głowy? Jeśli już tkwimy przy tych nieszczęsnych róznych nazwach, to jest to najlepszy moment by przedstawić Wam zebrane przeze mnie różne określenia na jeden efekt. Efekt Vertigo - dający złudzenie przybliżania się tła do osoby, która mieści się centralnie w kadrze. Tak więc ów Vertigo effect możemy znaleźć pod nazwą: dolly zoom, back zoom travelling, vertigo zoom, Hitchcock zoom, forward zoom, forward reverse tracking, track in zoom out, track out zoom in, zoom in dolly out, zoom out in dolny In, jaws shot, zolly, contra zoom. Do wyboru do koloru, co nie? Ostatnio też spotkałem się z określeniem "pompka"! I rozmawiaj tutaj z innym człowiekiem odnośnie tego, jednocześnie nie mijając się. Spotykałem się również z bardzo ciekawymi innymi definicjami, gdzie np. montaż twardy tłumaczono jako: montaż za pomocą cięć. Po prostu. Każdy montaż jest tworzony za pomocą cięć przecież! Inna sprawa, rodzaju montażu takie jak: linearny, równoległy i retrospektywny zaliczane są do rodzaju tzw. montażu dramaturgicznego. Czy naprawdę potrzebny był ten dodatkowy worek, w którym wspomniane montaże musiały się zawrzeć? Co ciekawe, kolejnych klasyfikacji brak. Występuje tylko montaż dramaturgiczny z podziałem na trzy rodzaje i tyle. Możecie mi wierzyć lub nie. Podobne rozbieżności występują w wielu innych aspektach pojęć filmowych. Weźmy np. plany filmowe. Nie dość że różnią się nazewnictwem (plan pasowy zwany też planem średnim, totalny zwany generalnym i tak dalej) to jeszcze ich ilością w różnych publikacjach. Tworząc takie artykuły jak ten nie trudno o napływ słów krytyki, pisząc śmiałe osądy na temat nazewnictwa które towarzyszy nam od lat (a przynajmniej jego spora część jak sądzę). Na szczęście nie jestem sam. Przygotowując się do napisania artykułu i zbierając informacje, natrafiłem na bardzo ciekawą wypowiedź Krzysztofa Czyżewskiego (zasłużonego teoretyka kina i operatora filmowego), brzmiącą: "Niestety brak jest polskojęzycznych, kompleksowych opracowań zagadnień montażu, jako jednego z najważniejszych środków wyrazowych filmu. Powodem jest - jak należy sądzić - niezwykle skomplikowana materia problemów, jakie z montażem są związane." Pisząc ten artykuł z jednej strony chciałem przybliżyć Wam nazewnictwo jakie panuje w tym filmowym światku, z drugiej zaś obnażyć wszelkie treściowe rozterki z nim związane i poddać je Waszej ocenie.
Zapraszam do dalszej dyskusji na forum internetowym. Bardzo chętnie wymienię swoje poglądy i dowiem się nowych rzecz z zagadnień montażu. Chętnie przedyskutuję ten artykuł jak i wezmę do serca słowa krytyki.
Bibliografia - niestety powyższy artykuł rodził się w bólach. Zacząłem go pisać dawno temu. Kompletowałem materiały z wielu książek, kserówek i internetowych serwisów, jednak z przyczyn czasowych (i braku weny twórczej) odstawiłem go na bok. Wiedziałem jednak, że muszę skończyć co zacząłem i do dalszego pisania powróciłem rok później. Z tej przyczyny wielu źródeł już nie pamiętam i nie jestem w stanie do nich dotrzeć. Jeżeli jesteś autorem którejś z wypowiedzi bądź definicji, napisz do mnie a ja z miłą chęcią wstawię odpowiednią informację co do autora. Dziękuję.